Στις αρχές
του περασμένου Οκτωβρίου, κατά την διάρκεια της εβδομάδας των Μικρό-Μεσαίων
Επιχειρήσεων (μΜΕ) SME-Week στο Ευρωκοινοβούλιο, ο εκπρόσωπος της Eurostat μας παρουσίασε μια νέα βάση δεδομένων
με στατιστικά στοιχεία για το «Access to Finance» δηλαδή την πρόσβαση στην χρηματοδότηση
των μΜΕ.
Η καινοτομία
της ήταν πως απεικόνιζε τις συνθήκες πρόσβασης των μΜΕ στην χρηματοδότηση, όλων
των μορφών, από τράπεζες, επενδυτικά κεφάλαια μέχρι και ιδιώτες, φίλους και συγγενείς,
με δάνεια, εισφορά ιδίων κεφαλαίων, ακόμα και από κρατικές χρηματοδοτήσεις.
Θα σκεφτείτε
και δικαίως, τι καινοτομία είναι αυτό; Δηλαδή δεν υπήρχαν τέτοια στοιχεία πριν;
Ναι δυστυχώς, όσο τρελό και αν ακούγετε, δεν υπήρχαν… Όσοι από εμάς είμαστε πραγματικά
entrepreneurs με
2-3 startups στην πλάτη μας, γνωρίζαμε κάποια πράγματα, αλλά όχι με επίσημα
στοιχεία…
Μας τα παρουσίασαν
λοιπόν, σαν ΟΕΣΥΝΕ στην ημερίδα «SME, Access to Finance» και μας είπαν πως είμαστε τυχεροί γιατί
περιέχει στοιχεία του 2007 και του 2010 δηλαδή πριν και μετά την κρίσης των “Lehman Brothers” που ξεκίνησε στο τέλος του 2008.
Λίγες εβδομάδες
αργότερα τα δεδομένα έγιναν διαθέσιμα στην ιστοσελίδα της Eurostat. Μετά μεγάλης μου έκπληξης διαπίστωσα πως περιέχουν στοιχεία για τις Νέες Ταχέως Αναπτυσσόμενες Επιχειρήσεις (Young High-growth Enterprises) YHE, τις λεγόμενες «γαζέλες».
Γαζέλες λέγονται,
κατά τον ΟΟΣΑ και την Eurostat, οι νέες επιχειρήσεις (startups) που παρουσιάζουν
μέσα στην πρώτη πενταετία της ζωής τους πάνω από 20% ανάπτυξη για τουλάχιστον τρία
συνεχόμενα χρόνια και συνήθως συναντώνται στον χώρο της υψηλής προστιθεμένης αξίας,
της τεχνολογίας δηλαδή.
Οι ΥΗΕ είναι
επομένως οι πραγματικά Επιτυχημένες startups μΜΕ επιχειρήσεις που παράγουν κατά
μέσω όρο 5-7 νέες θέσεις εργασίας κατ’ έτος (μελέτη του Kauffman Foundation).
Για την χρηματοδότηση
αυτών των επιχειρήσεων, χρόνια τώρα, είχαμε μια σειρά από μύθους να μας στοιχειώνουν…
Όπως π.χ., πως την επιχειρηματικότητα την καταστρέφουν οι επιδοτήσεις, ή πως
μια καλή ιδέα ή ένα καλό business plan βρίσκει πάντα χρηματοδότες ή είναι εύκολο
να πάρει κρατικές επιδοτήσεις…
Πως δεν χρειάζεται
να είσαι "λεφτάς", δηλαδή να έχεις εισοδήματα πάνω από 60.000 ευρώ/χρόνο για να ξεκινήσεις
μια επιχείρηση υψηλής προστιθεμένης αξίας, μόνος σου…
Αρκετοί ισχυρίζονται
πως δεν έχουμε αρκετές επενδύσεις από Angels ή Venture Capitals (VC's) σε τέτοιες επιχειρήσεις επειδή δεν υπάρχει ζήτηση κεφαλαίων συμμετοχών από εν δύναμη καλές ιδέες που πλαισιώνονται από καλές ομάδες γιατί φταίει η νοοτροπία
των νέων μας…
Σε όλο το άρθρο
θα εξετάσουμε τους τομείς που έχουμε ανάγκη να αναπτύξουμε ως χώρα σύμφωνα με
την μελέτη της ΤτΕ του 2009 με τίτλο «ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΧΑΜΗΛΗ Η ΕΞΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ;» του Χρήστου Παπάζογλου (Οικονομικό Δελτίο Τεύχος 32, Μάιος 2009) σελ 40:
«Ενδεικτικό
του προβλήματος ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας είναι το γεγονός
ότι το μερίδιο των εξαγωγών βιομηχανικών προϊόντων υψηλής και μεσαίας
τεχνολογίας ανήλθε στο 30% περίπου του συνόλου των εξαγωγών βιομηχανικών
προϊόντων της χώρας το 2006: πρόκειται για το χαμηλότερο μεταξύ των χωρών-μελών
της ΕΕ-15 (το μέσο μερίδιο για τις χώρες-μέλη της ΕΕ-15 ήταν υψηλότερο του 65%
το ίδιο έτος). Από την άλλη πλευρά, το μερίδιο των εξαγωγών βιομηχανικών
προϊόντων χαμηλής τεχνολογίας ανήλθε στο 42% του συνόλου των εξαγωγών
βιομηχανικών προϊόντων το 2006. Αυτό ήταν το δεύτερο υψηλότερο μερίδιο στην
ΕΕ-15.»
Οι τομείς
του ICΤ, της Επιστήμης και της Τεχνολογίας είναι οι κατ’ εξοχήν παραγωγοί προϊόντων
μέσης και υψηλής τεχνολογίας και κατ’ επέκταση υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Είναι οι τομείς
που έχουμε τόσο πολύ ανάγκη ως χώρα για να μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε την απώλεια
εισροής κεφαλαίων στην χώρα μας μέσω της περεταίρω επέκτασης του δανεισμού μας.
Οι τομείς αυτοί έχουν και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό πως επενδύεις 1 και παίρνεις
30, είναι τομείς επομένως με ιδιαίτερα υψηλή πολλαπλασιαστική ισχύ και ισχυρό “spill over effect” για την οικονομία μιας χώρας, χαρακτηριστικά
που ισοδυναμούν σε πολλές-πολλές παράπλευρες νέες θέσεις εργασίας.
Για να δούμε
λοιπόν τα δεδομένα… Θα αρχίσουμε με την ζήτηση για δανεισμό από τις YHE:
Εδώ παρατηρούμε
πως ελάχιστες χώρες έχουν ίση ή μεγαλύτερη ζήτηση (πορτοκαλί χρώμα) από εμάς. Να
μην ξεχνάμε πως τα μεγέθη αφορούν επιτυχημένες ΥΗΕ που στην πορεία τους έψαχναν
να στηριχτούν μέσω τραπεζικού δανεισμού. Για να δούμε τώρα αν τελικά πήραν το δάνειο
πού έψαχναν.
Εδώ βλέπουμε
πως μέχρι πριν την κρίση του 2008 υπήρχε πρόσβαση στον δανεισμό αλλά από εκεί
και μετά τα πράγματα γίνονται δύσκολα… ο δανεισμός αγγίζει το μηδέν. Παρατηρούμε
επίσης πως ποτέ δεν χρηματοδοτούταν παρόλο που υπήρχε ισχυρή ζήτηση ο τομέας της
Επιστήμης και της Τεχνολογίας.
Για να δούμε
παρακάτω τι γίνεται με την ζήτηση κεφαλαίων μέσω συμμετοχών, Angels, VC’s και όλες τις άλλες πηγές που παρέχουν κεφαλαίο έναντι
μετοχών.
Εδώ παρατηρούμε
το εκπληκτικό, καμιά χώρα στην Ευρώπη δεν παρουσιάζει μεγαλύτερη ζήτηση κεφαλαίων
για συμμετοχές από Angels και VC’s από ότι η Ελλάδα…! Η επόμενη χώρα μετά από μας είναι η Δανία
με σχεδόν την μισή ζήτηση από εμάς.
Άρα σε αυτό
τον πινάκα καταρρίπτεται ο μύθος της έλλειψης ζήτησης από καλές ομάδες με καλές
ιδέες...! Σημειώστε πως μιλάμε για ζήτηση που υπήρχε από επιχειρήσεις
που είναι πλέον, αποδεδειγμένα, γαζέλες!
Για να δούμε
αυτές οι επιχειρήσεις που είχαν όλες τις δυνατότητες από ποιες πηγές, τελικά πήραν
τα κεφάλαια τους…
Για την
οικονομία του χώρου έβαλα μόνο δυο πίνακες με τα συνολικά δεδομένα μιας και δεν
έχουν καμία απόλυτος διαφορά ως προς την Ελλάδα… Οι Έλληνες αν δεν έχουν δικά
τους λεφτά δεν μπορούν να ξεκινήσουν επιχείρηση… δεν μπα να είναι το επόμενο
Facebook… αν δεν έχουν λεφτά τέλος…!
Angels, VC’s και Τράπεζες είναι τo ποιο σύντομο
ανέκδοτο…
Επίσης
είναι οφθαλμοφανές πως τα Ελληνικά startups ΔΕΝ έχουν καταστραφεί από τις
επιδοτήσεις γιατί πολύ απλά ΔΕΝ παίρνουν επιδοτήσεις…
Μια άλλη
εξαιρετική παρατήρηση είναι πως η χώρα με την πιο εντυπωσιακή ανάπτυξη σε
σχέση με τις ΥΗΕ (Γαζέλες) είναι η Φινλανδία, αν παρατηρήσετε τα πορτοκαλί highlights, φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού πως
την επιτυχία της αυτή την έχει βασίσει στην Κρατική παρέμβαση με επιδοτήσεις…!!!
Τέλος είναι
ορατό πως σε όλη την Ευρώπη από το 2007 και μετά έχουν περιοριστή σημαντικά οι
επενδύσεις που κάνουν οι Angels και τα VC’s… κάτι που είναι συστημικά συνδεμένο
με τον τρόπο που εξελίσσετε το φαινόμενο του Financialization, όπου ολοένα και περισσότερο οι Fund Managers ανά τον κόσμο ΔΕΝ προσδοκούν το
κέρδος από επενδύσεις στην πραγματική οικονομία, αλλά από επενδύσεις σε σύνθετα
χρηματοπιστωτικά «προϊόντα»…
Εδώ φαίνεται (πίνακας σελ 5) πως ούτε 1000 επένδυσης σε στάδιο εκκίνησης, σε νέες επιχειρήσεις, σε ολόκληρη την Ευρώπη των 500εκ ανθρώπων, δεν έχουν κάνει για το 2010... μιλάμε για μια σταγόνα στον ωκεανό...
Αλλά για να
πάμε ένα-δυο βήματα παρακάτω… Έχουν οι Έλληνες την δυνατότητα να διαθέσουν ιδία
κεφάλαια για να δημιουργήσουν αρκετές Γαζέλες ώστε να εκμεταλλευτούμε την δημιουργικότητα
μας και να ξεκολλήσει η οικονομία?
Για να
δούμε την κατανομή των εισοδημάτων στην Ευρώπη του 2006 για να πάρουμε μιαν
ιδέα του που μπορεί να είμαστε σήμερα…
Όπως είναι
ορατό από το γράφημα μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό, 1-2% του πληθυσμού της χώρας
μας, έχει την δυνατότητα αν θέλει να καινοτομήσει και έτσι να στηρίξει με αυτόν τον
τρόπο την ανάπτυξη μας…
Οι
υπόλοιποι ακόμα και αν έχουν τις ιδέες, είτε δεν έχουν τα χρήματα να
καινοτομήσουν (αποτελούν το 95% του πληθυσμού και έχουν εισόδημα κάτω των
35.000 ευρώ ετησίως άρα για να μαζέψουν το αρχικό κεφάλαιο θέλουν μια δεκαετία),
είτε είναι πολύ πλούσιοι (εισοδήματα πάνω από 100.000 ευρώ τον χρόνο) και δεν
τους ενδιαφέρει να καινοτομήσουν και αν το κάνουν είναι από χόμπι ή από δημιουργική
ανησυχία…
Αλλά για να
δούμε έχουμε τις ικανότητες; Έχουμε τις ιδέες;
Ακολουθεί
ένα γράφημα που προέρχεται από τα στατιστικά του ΟΟΣΑ για το 2008, για την
καινοτομία την επιστήμη και την τεχνολογία στην Ελλάδα:
Στο γράφημα
εμφανίζεται ένα οξύμωρο… ενώ φαίνεται αριστερά πως παράγουμε για ξένους ή με
ξένους, 6 φορές περισσότερες πατέντες από ότι όλοι οι λαοί του ΟΟΣΑ, για εμάς
δεν κατοχυρώνουμε σχεδόν τίποτα… Επίσης δεν αξιοποιούμε σχεδόν τίποτα, μιας και
δεν έχουμε δαπάνη επενδύσεων υψηλού ρίσκου (Venture Capital)…!
Συμπέρασμα,
δεν είναι η έλλειψη ιδεών που δεν παράγουμε καινοτομία, δεν είναι η ανικανότητα
μας να αξιοποιούμε τις ιδέες μας, μιας και όταν έχουμε χρήματα μια χαρά το
καταφέρνουμε.
Αυτό που
μας λείπει λοιπόν είναι τα χρήματα και η πίστη στις δυνατότητες μας, όπως επίσης
και να καταλάβουμε πως αυτές οι λύσεις που αποδεδειγμένα δεν λειτουργούν στην
χώρα μας εδώ και χρόνια δεν πρέπει να ξαναχρησιμοποιηθούν (VC's, τραπεζικά κριτήρια ως
ενδιάμεση για ΕΣΠΑ κτλ).
Αν δεν
καταφέρουμε να ενεργοποιήσουμε το 95% του πληθυσμού μας που ενώ μπορεί να έχει
ιδέες δεν έχει καμία δυνατότητα να τις αξιοποιήσει, μιας και χρηματοδότηση δεν
μπορεί να λάβει από πουθενά, δεν θα τα καταφέρουμε ως χώρα και η ανάπτυξη, η
ανταγωνιστικότητα και η ευημερία θα μείνει ένα όνειρο μακρινό…
Τώρα για το
ότι οι επιδοτήσεις στην καινοτομία και στα startups δεν είναι το πρόβλημα αυτό
είναι αυταπόδεικτο, μιας και η Φιλανδία ότι έχει επιτύχει το έχει κάνει με τις
επιδοτήσεις, που σημαίνει πως αυτό που μας λείπει είναι ο τρόπος, ένας τρόπος
που να λειτουργεί στην Ελλάδα!
